Üreme sistemi temelde sağlıklı olan bir çiftin bir ayda gebelik yakalama oranı %20 civarındadır. Tüm sistemler normal iken bile %80 oranında gebelik gerçekleşmemesi, doğanın insan neslinin sağlığını korumaya çalışması ile açıklanmaktadır. Yumurtanın sağlıklı gelişimi, sağlıklı spermlerin yumurtaya rahim ağzını ve rahim içi dokuyu ve ardından tüpleri aşarak ulaşması ve milyonlarca spermden bir tanesinin yumurtayı döllemesi, döllenmiş yumurtanın bölünmesi ve ardından rahim içi dokuya göç edip rahim içi dokuya tutunması bütün hormonal, biokimyasal ve teknik aşamalar düşünüldüğünde karışık ama aslında çok doğal bir mekanizmadır. Bu mekanizmanın herhangi bir aşamasındaki aksaklığın gebelik tutmaması ile sonlanması aslında sağlıklı süreç için bir gereklilik olarak algılanabilir. Sürecin herhangi bir noktasında problem rağmen gebelik oluşmuşsa problemin şiddetine bağlı olarak gebelik düşükle sonlanabilmekte, problem yaşamla bağdaşıyorsa (Down Sendromu, tek gen hastalıkları ve bazı yapısal hastalıklar gibi) gebelik devam edebilmektedir. Bu noktada biz gebelikteki sorunları taramaya çalışarak erken haftalarda tespit edebilmek için çabalamaktayız.
Kadının jinekolojik muayenesi tamamen normal, sağlıklı yumurtlama varlığında, erkekte de sperm faktörü tamamen normal ise yani temel tetkikleri normal olan çiftte gebelik bir yıl sağlanamamışsa bu durum açıklanamayan infertilite olarak adlandırılır. Gebe kalmakta zorluğu yaratan süreç üreme sisteminin herhangi bir aşamasında meydana gelmekte , ancak biz onu tanımlayamamaktayız. Bu neden yumurtanın yapısında bir sorun, tüpler açık olmasına rağmen tüpün iç yapısında yumurta ya da embriyo hareketine engel bir durum, rahim içinde gebeliğin kabulü ile ilgili bir sorun, spermin sayı, hareket ya da yapı normalliğine rağmen yumurtayı dölleme yeteneğinde sorun, spermin rahim ağzını aşmasına engel olacak rahim ağzı sorunları, hafif endometriosis (tüpleri, yumurtalıkları, yumurta kalitesini ve rahim içi dokuyu etkileyebilir) gibi üreme sisteminin herhangi bir noktasında meydana gelebilir.
Açıklanamayan infertilitede ay başına düşen doğal yoldan gebelik oranı %3-5 dir. Bu çiftler mutlaka bu rakam hakkında bilgilendirilmeli ve bekleme sürecinde de doğal yoldan gebe kalabilecekleri ümidini kaybetmemelidirler. Eğer kadın 35 yaş altında ise ve yumurtalı rezervi iyi ise, infertile süresi kısa ise çift acele etmiyorsa bir süre daha bekleme ve gebeliği doğal sürece bırakma yoluna gidilebilir. Bu sürenin 1 yılın üzerinde uzatılmaması uygun olacaktır. Burada tedavi yapılıp yapılmamasının çifte yükleyeceği stres düzeyi iyi ayarlanmalı ve beraberce buna göre karar vermelidir. Tedaviye başlama sürecinin çok ertelenmesi de çiftin gebelik şansını azaltabileceği için bu süreç içinde hekim-hasta ilişkisi korunarak bağlantı içinde olunmalıdır.
Kadın 35 yaş altı ve infertilite süresi 3 yıldan kısa ise aşılama denenebilir. Aşılama için ağızdan, cilt altı ya da kas içinden ilaçlar uygulanarak bir ya da iki yumurta oluşturulur ve yumurta uygun büyüklüğe ulaşıp rahim içi doku yeterli olduğunda yumurtanın olgunlaşıp çatlaması için cilt altından bir iğne yapılır. İğneden 36 saat sonra daha önceden hazırlanıp konsantre edilmiş sperm özel bir kanülle rahim ağzı aşırılarak rahim içi dokuya verilir. Bu tedavi üç defa tekrarlanabilir. Aşılama tedavisi daha ucuz, kolay ve daha az takip gerektirmektedir. Uygulama başına gebelik oranı %15 civarındadır. Üç uygulama sonrası gebelik oranı ise %35-40 ları bulabilmektedir.
- 35 yaş üzeri kadında yumurtalık rezervi azalıyorsa
- İnfertilite süresi 3 yıldan uzunsa
- İki ya da üç aşılama başarısız olmuş ise
- 40 yaş üzerinde kadında doğrudan tüp bebek önerilebilir. Tüp bebek tedavisinde siklus başına gebelik oranı açıklanamayan infertilitede genç anne adayında %55-60 ları bulurken yaş ilerledikçe ortalama başarı 40 civarındadır.
Tüp bebekte önce cilt altı ya da kas içinden ilaçlar uygulanarak çok sayıda yumurta oluşturulur. Yumurtalar doğru boyuta ulaştığında cilt altından yumurtayı olgunlaştıracak iğne yapılır ve bu iğneden 36 saat sonra lokal ya da genel anestezi altında yumurtalar toplanır. Toplanan yumurtalar arasından olgun ve iyi kalitede yumurtalar içine iyi kalitede spermler mikroenjeksiyonla yerleştirilerek döllenme ve bölünme safhaları beklenir. Duruma ve yaşa göre tek ya da iki embriyo rahim içine yerleştirilir.
Bekleme, aşılama ya da tüp bebek için hekim ve çiftin karşılıklı iyi bir iletişimle ihtiyaçları belirlemesi, tıbben ve ruhen en iyi yaklaşımın çiftin ihtiyacına göre belirlenmesi en uygun yaklaşımdır. Tedavi seçiminde dayatma olması bir stres faktörüdür, en uygun kararın seçenekler gözden geçirilerek çiftle beraber verilmesi uygun olacaktır. Hemen tüp bebek yapmak itici ve gereksiz olabilirken, gereksiz yere beklemek ya da aşılama için vakit kaybı da çifti uzun vadede gebelik şansını azaltabilecektir.