Polikistik Over Sendromu (PKOS)

Polikistik Over Sendromu (PKOS) doğurganlık çağındaki her 10 kadından birini etkileyen bir sağlık sorunudur. PKOS ‘lu kadınlar, genel sağlık ve görünümlerini etkileyebilecek hormonal bir dengesizliğe ve metabolizma sorunlarına sahiptirler. PKOS ayrıca yaygın ve tedavi edilebilir bir infertilite sebebidir. Erken tanı ve tedaviyle birlikte, yaşam tarzında yapılan değişiklikler ve kilo kaybı Tip II diyabet ve kalp hastalıkları gibi uzun süreli komplikasyon riskini azaltabilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir?

 PKOS üreme hormonlarındaki dengesizlikten kaynaklanan bir sağlık sorunudur. Dengesizlik yumurtalıklarda ve dolayısıyla yumurtlamada problem yaratır. Yumurtalıklar, her ay sağlıklı bir adet döngüsünün parçası olarak salınan yumurtayı yaparlar. PKOS ‘da yumurta gerektiği şekilde gelişmeyebilir veya olması gerektiği gibi yumurtlama sırasında salınmayabilir.

Basit haliyle PKOS bir yumurtlama problemidir ve düzensiz adet dönemlerine neden olur. Düzensiz dönemler de şunlara yol açabilir:

• Kısırlık (infertilite, gebe kalmada problem) Aslında PKOS, kadın infertilitesinin en yaygın nedenlerinden biridir.
• Yumurtalıklarda kistlerin (küçük, milimetrik, içi sıvı dolu yumurta kistleri) gelişimi.

 Ne zaman başlar ? Kimler PKOS için risk taşır?

 Doğurganlık çağındaki kadınların %5-10’u (15-44 yaş arası) PKOS’a sahiptir. Bazı kadınların PKOS hastası olduğunu fark etmeleri çok uzun zaman alabilir. 20’li ve 30’lu yaşlarında, gebe kalma veya farklı sorunları olduğunda doktora başvurduklarında PKOS’ları olduğunu öğrenirler. Belirtiler başta hafif olma eğilimindedir ve sıklıkla ergenlik döneminde ilk adetin görülmesi ile birlikte başlar. Unutulmamalıdır ki PKOS daha sonra, ciddi kilo alımına tepki olarak da gelişebilir. Obezseniz , ergenlik dönemine kilolu girdiyseniz veya PKOS’lu bir anneniz, kız kardeşiniz ya da teyzeniz varsa PKOS için riskiniz daha yüksek olabilir.

PKOS Belirtileri Nelerdir?

• Adet düzensizliği. PKOS’lu kadınlar en sık, seyrek ya da hiç adet görememe şikayetiyle başvururlar. Bir yıl içinde 8’den az adet görmek PKOS’un en sık görülen belirtisidir. Bazen de sık veya sürekli kanama şikayeti oluşturabilir.
• Kıllanma artışı. Yüz, çene veya vücudunun diğer (erkeklerde kıllanma olan) bölümlerinde kıllanma artışı mevcuttur. Buna ‘hirsutizm’ PKOS’lu kadınların %70’ini etkiler.
• Kilo alımı ve kilo vermede zorluk
• Saçlarda dökülme, erkek tipi kellik
• Yüksek tansiyon
• Özellikle yüz, göğüs ve sırt bölgelerinde fazla yağlanma ve buna bağlı olarak sivilce ‘akne’ oluşumu
• Ciltte renk değişiklikleri. Özellikle boyun kırışıklarında, kasıklarda ve göğüslerin altında cildin koyulaşması.
• Depresyon ve anksiyete

PKOS’a ne sebep olur?

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir. Çoğu zaman genetik dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

• Yüksek androjen seviyeleri. Androjenler’e bazen ‘erkeklik hormonları’ denir, ancak tüm kadınlar az miktarda androjen üretir. Androjenler yumurtalıklarda , adrenal bezlerde, cildimizde, yağ dokusunda ve karaciğerde üretilir. PKOS’lu kadınlar normalden daha fazla androjene sahiptirler ve bu durum , yumurtalıkların her bir adet döngüsü sırasında bir yumurtayı serbest bırakmasına (yumurtlamaya) engel olur. Aynı zamanda kıllanma artışı ve akneye neden olabilir.
• Yüksek düzeyde insülin, artmış insülin direnci. İnsülin, yediğiniz yemeğin enerjiye dönüşümünü kontrol eden bir hormondur. Vücut hücreleri, insüline cevap vermediği durumda , insülinin kan seviyesi artar. İnsülin direnci kanda aşırı glikoz seviyelerine neden olan insülinin yanıt verme yeteneğinde bozulmadır. PKOS’lu birçok kadın, özellikle aşırı kilolu veya obez olan, sağlıksız beslenme alışkanlıklarına sahip, yeterli fiziksel aktivitesi olmayan ve aile öyküsü olan (genellikle Tip 2 Diyabet) insülin direncine sahiptir. Zamanla İnsülin direnci Tip 2 diyabete yol açar. Normal kilolu kadınlarda, kilodan bağımsız olarak PKOS’a neden olan faktörler aynı kalır.
• Düşük dereceli inflamasyon. Bu terim, beyaz kan hücrelerinin enfeksiyonla savaşmak için madde üretmesini tanımlar. Bazı araştırmalar, PKOS’lu kadınlarda mevcut düşük dereceli bir tür inflamasyonun mevcudiyetinin, androjen üretimini arttırdığını , bu durumun aynı zamanda  kalp ve damar problemlerine yol açtığını göstermiştir.
• Bazı araştırmalar , bazı genlerin PKOS ile bağlantılı olabileceğini düşündürmektedir. PCOS tanısı alan kadınların aile geçmişine baktığımızda, benzer hikaye sahip, adet düzensizliği ya da kıllanma artışı olan anne, teyze ya da bir kız kardeşin varlığı dikkat çekmektedir. Birinci derece yakınlarda Tip 2 Diyabet varlığı da   risk faktörü olarak görülmektedir.

PKOS’um varsa gebe kalabilir miyim?

 PKOS’un olması, hamile kalamayacağınız anlamına gelmez. Gebe kalmada zorluk yaratabilir. PKOS, kadınlarda en sık görülen, ancak tedavi edilebilir infertilite nedenlerinden biridir. PKOS’lu kadınlarda hormonal dengesizlik, yumurtalıklardan yumurtaların büyümesine ve salınmasına (yumurtlamaya) engel olabilir ve tedavi gerektirebilir.

Çocuk sahibi olmak isteyen ama gebe kalmakta zorlanan veya tekrarlayan düşük hikayesi olan çoğu kadının, doğurganlıkla ilgili problemlerinin arkasında polikistik over sendromu olduğu tespit edilmiştir.

PKOS diğer sağlık sorunları için riskimi arttırır mı?

Evet, çalışmalar PKOS’un başka  sağlık sorunlarına yol açabileceğini göstermiştir.

• Diyabet. PKOS’lu kadınların yarısından fazlasında 40 yaşından önce, diyabet veya bozulmuş glukoz intoleransı gelişecektir.
• Yüksek tansiyon. PKOS’lu kadınlarda, PKOS’u olmayan aynı yaştaki kadınlara kıyasla, Hipertansiyon riski daha yüksektir. Yüksek tansiyon, kalp hastalığının ve inmenin önde gelen nedenidir.
• Kolesterol yüksekliği. PKOS’lu kadınlar sıklıkla daha yüksek LDL (kötü) kolesterol seviyelerine ve düşük seviyelerde HDL (iyi) kolesterole sahiptir. Yüksek kolesterol, kalp hastalığı ve inme riskinizi artırır.
• Uyku apnesi. Uyku sırasında nefes almada durmalara neden olan bir bozukluktur. PKOS’lu pek çok kadın, uyku apnesine neden olabilek kadar kilolu veya obezdir. Uyku apnesi kalp hastalığı ve şeker hastalığı riskinizi artırır.
• Depresyon ve kaygı. PKOS’lu kadınlar arasında depresyon ve anksiyete yaygındır.
• Endometrial kanser. Yumurtlama, obezite, insülin direnci ve diyabet ile ilgili problemler (tüm PCOS’lu kadınlarda yaygındır), endometriyum (rahim iç tabakası) kanserine yakalanma riskini artırır.
• Karaciğer Yağlanması
• Metabolik sendrom. Yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve anormal kolesterol veya trigliserit düzeylerini içeren ve kalp-damar haatalık riskini arttıran bir durumdur.

 PKOS belirtilerim menopoz döneminde geçer mi?

Evet ve hayır. PKOS vücuttaki birçok sistemi etkiler. PKOS’lu birçok kadın menstruel döngülerinin menopoza yaklaştıkça daha düzenli hale geldiğini söylemektedir. Bununla birlikte, PKOS’daki hormonal dengesizlik yaşla birlikte değişmez, bu yüzden PKOS semptomları devam edebilir.

Ayrıca, diyabet, inme ve kalp krizi gibi PKOS ile ilişkili sağlık sorunu riskleri yaşla birlikte artmaktadır. Bu riskler PKOS’lu kadınlarda olmayanlara göre daha yüksektir.

PKOS nasıl teşhis edilir?

PKOS tanısı koymak için tek bir test yoktur. PKOS tanısının konulması ve belirtilerinizin başka nedenlerden kaynaklanmadığının ortaya çıkartılması için en başta detaylı bir aile ve sağlık öyküsünün alınması gereklidir. Diğer yapılması gerekenler aşağıda sıralanmıştır:

• Fizik muayene. Kan basıncı, vücut kitle indeksi (BMI), bel çevresi vs gibi ölçümlerin dahil olduğu ayrıntılı fizik muayene . Cilt bulguları (akne , renk değişikliği vs) , kıllanma artışının mevcudiyetinin kontrolu, varsa derecelendirilmesi. Diğer sağlık durumlarının (büyümüş tiroid bezi gibi) kontrolu.
• Pelvik muayene. Artmış androjenlerin genital bölgedeki etkileri (örneğin, büyümüş bir klitoris) için pelvik muayene yapılır.
• Pelvik ultrasonografi. Yumurtalıklarınızı kistler için incelemek ve endometriyumu (rahim iç tabakasını) kontrol etmek için yapılmalıdır.
• Kan testleri. Çoğunlukla “erkeklik hormonları” olarak adlandırılan androjen hormon seviyeleri , yumurtalık fonksiyon testleri , tiroid hastalığı gibi PKOS ile karıştırılabilecek diğer yaygın sağlık sorunlarıyla ilişkili hormonal testler, diyabet taraması için gerekli kan testleri, insülin direncinin tespiti ve açlık kan kolesterol /lipid seviyelerinin ölçümü .

Aşağıdaki semptomlardan en az iki tanesine sahipseniz, PKOS teşhisi konabilir:

• Adet düzensizliği, çok sık adet olmak da dahil olmak üzere, çoğu zaman seyrek adet olmak ya da hiç olmamak
• Adrenal, troid veya hipofiz bezi ile ilişkili olmayan yüksek androjen seviyeleri ve buna bağlı fiziksel bulgular:

Yüzünüzde, çene ve vücudunuzda kıllanma artışı (hirsutizm)

Akne

Erkek tipi saç dökülmesi

• Ultrasonografi ile tek veya her iki yumurtalıkta , çevresel dizilimli , milimetrik boyutta 12’den fazla kistik yapı

PKOS nasıl tedavi edilir?

PKOS için tedavi yoktur, ancak PKOS ‘da mevcut semptom ve problemleri yönetebilirsiniz. Genelliklere hastalara ve yaşadıkları problemlere göre tedavi bireyselleştirilir. Siz ve doktorunuz, semptomlarınız, doğurganlığınız, diyabet ve kalp hastalıkları gibi uzun süreli sağlık risklerinize yönelik tedavi planı oluşturacaksınız. Pek çok kadın aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tedavilere ihtiyaç duyacaktır:

• Yaşam tarzı değişiklikleri:.
• İlaçlar

PKOS’ da ilaç tedavisi dışında neler yapabilirim?

PKOS ile başa çıkmak için ilk olarak başvurduğunuz yol hayat tarzınızı değiştirmek olmalıdır İdealin üzerinde kilo bu hastalığı tetikleyen bir faktör olduğu için düzenli spor ve beslenme ile hastaya kilo verdirmek amaçlanır.

• Diyet &Kilo kaybetmek. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve düzenli fiziksel aktivite, PKOS ile ilişkili semptomların giderilmesine yardımcı olabilir. Beslenme düzenini değiştirmek yalnızca kilo vermekle de ilgili değildir; işlenmiş, şekerli ve paketli ürünlerden kaçınarak daha doğal besinlere yönelmek gerekmektedir. Kilo vermek kan glikoz seviyenizi düşürmenize, vücudunuzun insülin kullanma şeklini değiştirmesine ve hormonlarınızın normal seviyelere ulaşmasına yardımcı olabilir. Vücut ağırlığındaki% 10’luk bir kayıp bile (örneğin, 150 kiloluk bir kadın 15 kilo kaybediyor) adet döneminizi daha düzenli hale getirmenize ve hamile kalma şansınızı artırmanıza yardımcı olabilir.

Düşük Karbonhidrat Diyetine Odaklanın. Teşhis konduktan sonra, doktorunuz yüksek protein ve kompleks karbonhidrat oranı daha yüksek, basit şeker ve işlenmiş karbonhidrat oranı düşük bir diyet önerebilir ve sizi bir diyetisyene yönlendirebilir. Bu diyetler, karbonhidratlara olan isteklerini en aza indirgemelerine yardımcı olur ve kan şekeri düzeylerini düşürür. Bazı araştırmalar, anti-inflamatuar diyetlerin, ve daha fazla tarçın tüketmenin PKOS belirtilerini de düzelteceğini göstermiştir.

• Hirsutizmle baş etmek. Yüz epilasyon kremlerini, lazer epilasyonunu veya elektrolizi deneyebilirsiniz.
• Kıllanmayı azaltıcı topikal kremler. Reçeteli bir cilt tedavisi (eflornitin HCl krem), istenmeyen yerlerdeki kılların büyüme hızını yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

 Ne tür ilaçlar PKOS’u tedavi eder?

İlaç kullanımında amaç adet düzensizliğini ortadan kaldırmak, endometriyal kanser riski ile  kıllanma artışı ve akne oluşumunu azaltmak olmalıdır.

PKOS ve semptomlarını tedavi eden ilaç türleri şunlardır:

• Doğum kontrol hapları (Oral Kontraseptifler), Hormonlu Spiraller (MİRENA) Gebelik istemi olmayan PKOS’lularda tedavide ilk seçenek doğum kontrol hapları olmalıdır. Bu ilaçlar adet düzensizliğini ortadan kaldırır. Aynı zamanda pelvik ağrı, kıllanma artışı ve akne gibi problemlere de yardımcı olur. Doğum kontrol hapları uygun bir seçenek değilse, siklik kullanımlı progesteron içeren ilaçlar tercih edilerek , kanamalar düzenli hale getirilebilinir. Adet döngüsünün düzene sokulması, yumurtalıkların düzenli olarak çalışmasını da  sağlayacaktır.  Ağızdan ilaç alamayan olgularda hormonlu spiral diğer bir seçenektir.
• Anti-androjen ilaçları. Bu ilaçlar androjenlerin etkisini bloke eder. Saçlı deride saç dökülmelerinin, yüz ve vücut tüylerinin büyümesinin ve aknenin azalmasına yardımcı olabilir.
• Metformin. Metformin genellikle tip 2 diyabet tedavisinde kullanılır ve bazı kadınlarda PKOS semptomlarının giderilmesine yardımcı olabilir. Metformin, insülinin kan şekerinizi düşürme yeteneğini geliştirir ve insülin direncini azaltır, kilo kaybına yardımcı olur, androjen seviyelerini düşürür. Birkaç aylık kullanımdan sonra, metformin yumurtlamayı yeniden başlatmaya yardımcı olabilir, ancak genellikle akne ve kıllanma artışı üzerinde çok az etkisi vardır.

Hamile kalmak istersek, PKOS için tedavi seçeneklerim nelerdir?

PKOS’lu kadınların tümünün gebelik için tedaviye ihtiyacı yoktur. Bazıları çok sorun oluşturmadan gebe kalır; Bir kısmı normalden biraz daha uzun süre denemek zorunda kalabilirler. Gebelik için yumurtlama gerekir; Düzensiz adet görüyorsanız, düzensiz olarak yumurtladığınız anlamına gelir.

• Kilo kaybetmek&Metformin kullanmak Aşırı kilolu veya obez iseniz, sağlıklı beslenme yoluyla kilo kaybetmek, doğru miktarda kalori almak ve düzenli egzersiz, insülin direncinizin azalmasına, adet döngünüzü daha düzenli hale gelmesine ve doğurganlığınızın artmasına yardımcı olacaktır. Aynı şekilde Metformin veya  insülin direncini azaltıcı ilaç  kullanmak, yumurtlamayı yeniden başlatmaya yardımcı olur. Sonrasında kullanılacak yumurtlatıcı ilaçların etkinliğini de arttırır.
• Yumurtlatıcı İlaç. Siz ve eşinizdeki diğer infertilite-kısırlık nedenleri ortadan kaldırıldıktan sonra doktorunuz, yumurtlamaya yardımcı ilaç reçete edebilir. (Daha çok klomifensitrat, insülin sensitize edici ajanlar,aromataz inhibitörleri ve gonadotropinler kullanılmaktadır)
• In vitro fertilizasyon (IVF). Yumurtlatıcı ilaçlar işe yaramıyorsa Tüp bebek bir seçenek olabilir
• PKOS’lu kadınlarda yumurtalıkların dış kabuğu ( korteks) kalınlaşır. Bu durumun yumurtlamayı önlediği düşünülmektedir ‘Ovaryan drilling’, lazer veya elektrikle ısıtılan ince bir iğne kullanarak , çoğunlukla laparoskopik olarak, yumurtalık yüzeyinde birkaç delik açıldığı bir ameliyattır. Ameliyat genellikle yumutlamayı geçici bir süre (6-8 ay) geri getirir ve hastaların %50-70’inde etkili olduğu düşünülmektedir.

PKOS gebeliği nasıl etkiler?

PKOS sizin ve bebeğiniz için gebeliğiniz sırasında risk faktörü oluşturabilir. PKOS’lu kadınlarda

• Tekrarlayan düşük
• Gestasyonel diyabet
• Preeklampsi/Hipertansiyon
• Sezaryenla doğum

oranı daha yüksektir. Bebeğinizin ayrıca gestasyonel diyabete bağlı olarak makrozomik doğma ve yenidoğan yoğun bakım ünitesine (NICU) girme ihtimali daha yüksektir.

Gebelik sırasında PKOS’un risklerinden nasıl korunabilirim?

Hamilelik sırasında sorun riskinizi azaltabilirsiniz:

• Hamile kalmadan önce sağlıklı beslenme alışkanlığı edinip, ideal kilo ile gebeliğe başlamak. Gebeliğe gerekirse bir beslenme uzmanıyla devam edip, ideal kilo ile gebeliği bitirmek.
• Gebe kalmadan önce sağlıklı kan şekeri seviyelerine ulaşma. (Bunu sağlıklı beslenme alışkanlıkları, düzenli fiziksel aktivite, kilo kaybı ve metformin gibi ilaçların kombinasyonu ile yapabilirsiniz.)
• Folik asit almak .

Polikistik Over Sendromu bir kadının hayatını birçok yönden etkileyebilecek, önemli bir hastalıktır. Eğer okuduklarınız sonucunda bu hastalığa sahip olduğunuzu düşünüyorsanız bir an önce bir kadın doğum hekimi ile iletişime geçmelisiniz.